Dokumenty: Przepisy prawa: Lokalizacja pasiek - Wojewódzki Związek Pszczelarzy w Warszawie

Lokalizacja pasiek

Pszczelarze rzadko mają do czynienia z problemami natury prawnej. Najczęstszą przyczyną procesów sądowych jest złe umiejscowienie pasieki, które to powoduje pożądlenia ludzi i zwierząt przez pszczoły. Dodatkowym utrudnieniem jest brak ustawy zbierającej przepisy dotyczące pszczelarstwa.
Zarówno polskie, jak i unijne przepisy nie regulują wprost lokalizacji pasieki. W tego typu sprawach strony zazwyczaj powołują się na prawo zwyczajowe. Sądy często przy rozstrzyganiu sporów opierają się na prawodawstwie z czasów zaborów.

Chodzi tu o nieobowiązującą już ustawę wydaną w zaborze austriackim dla Gorycji i Gradyszcza z 1897 r., w której wskazane zostały minimalne odległości usytuowania rodzin pszczelich od miejsc publicznych czy sąsiadów. Przepis w niej zawarty stanowił, iż pnie pszczele powinny być ustawione w odległości nie mniejszej niż 10 metrów od drogi publicznej, domów mieszkalnych, ogrodów itp. Pasieka mogła znajdować się bliżej, gdy była otoczona ogrodzeniem (mur, krzewy) wysokim na 3 metry. W szczególnych przypadkach przełożony gminy mógł zezwolić na bliższą lokalizację pasieki przy jednoczesnym obwieszczeniu tego gminie.

Podobnie sprawę lokalizacji pasiek normowało prawo zwyczajowe w Królestwie Polskim. Odległość pasieki od granicy sąsiada mogła wynosić minimum 10 kroków, natomiast od dróg i domów 30. W przypadku, gdy pszczelarz nie mógł umiejscowić pasieki w takiej odległości musiał ją odgrodzić, aby uchronić przechodniów od pszczół. Można stwierdzić, że lokalizacja pasiek według przedstawionego prawa zwyczajowego w dużym stopniu ograniczała możliwość pożądlenia sąsiadów przez pszczoły, dlatego też tak często jest powoływane w sądzie.

Prawo sąsiedzkie
Istotne są też przepisy „prawa sąsiedzkiego”, czyli te dotyczące własności zawarte w kodeksie cywilnym.

Art. 140 k.c. - "Treść prawa własności. W granicach określonych przez ustawy i zasady współżycia społecznego właściciel może, z wyłączeniem innych osób, korzystać z rzeczy zgodnie ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem swego prawa, w szczególności może pobierać pożytki i inne dochody z rzeczy".

Czyli też może umiejscowić na posiadanym terenie pasiekę. Jednakże właściciel nie posiada całkowitej władzy nad rzeczą, gdyż granice jego prawa własności określają zasady współżycia społecznego i społeczno-gospodarcze przeznaczenie owego prawa.

Art. 144 stanowi „Właściciel nieruchomości powinien przy wykonywaniu swego prawa powstrzymywać się od działań, które by zakłócały korzystanie z nieruchomości sąsiednich ponad przeciętną miarę, wynikającą ze społeczno-gospodarczego przeznaczenia nieruchomości i stosunków miejscowych.”

Na podstawie tego samego artykułu posiadający sąsiednią nieruchomość ma prawo żądać zaniechania takiego działania oraz przywrócenia stanu nieprzekraczającego przeciętnej miary. W przypadkach ewidentnego przeszkadzania pszczół w użytkowaniu nieruchomości sąsiednich, ich właściciele mogą wystąpić na drogę sądową powołując się na:

Art. 222 § 2 k.c. Przeciwko osobie, która narusza własność w inny sposób aniżeli przez pozbawienie właściciela faktycznego władztwa nad rzeczą, przysługuje właścicielowi roszczenie o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i o zaniechanie naruszeń.

Ważne dla prawidłowego zrozumienia art. 144 k.c. jest wyjaśnienie pojęcia „przeciętnej miary”. Użycie tego sformułowania przez ustawodawcę miało na celu zwiększenie swobody sądu w orzekaniu, czy dane działanie mieści się w granicach przeciętnej miary czy też ją przekracza. Wykładnie owego pojęcia odnaleźć można w orzeczeniach Sądu Najwyższego.

Tak też w orzeczeniu z 22 listopada 1985 r. II CR 149/85 sąd wskazał, że ocena „przeciętnej mary” w ujęciu art. 144, powinna być dokonywana na podstawie obiektywnych warunków panujących w otoczeniu osób żyjących na danym terenie, a nie subiektywnych odczuć osób, których konkretna działalność mogłaby ograniczać.

Sąd Najwyższy w orzeczeniu z 28 grudnia 1979 r. III CRN 249/79 wskazał, iż jest możliwe zakłócanie przez pasiekę użytkowania sąsiednich nieruchomości. Oceniając przekroczenie „przeciętnej miary” zakłócenia trzeba uwzględnić sposoby korzystania z obydwu sąsiadujących ze sobą nieruchomości.

Sposoby te rozpatruje się według kryterium społeczno-ekonomicznego przeznaczenia nieruchomości. Nieracjonalne byłoby takie użytkowanie, które zakłóca korzystanie z sąsiedniej nieruchomości, gdy nie jest to uzasadnione istotnymi względami społecznymi. Nie można także pomijać specyfiki źródła zakłóceń. Ważny może być w szczególności aspekt środowiska naturalnego człowieka.
Reasumując, art. 144 kodeksu cywilnego nie wymienia szczegółowo czynności, których właściciel powinien się wystrzegać na swojej nieruchomości. Generalnie wskazuje jednak, iż chodzi o działania zakłócające ponad przeciętną miarę użytkowanie sąsiednich nieruchomości. Owa przeciętna miara wynika natomiast ze stosunków miejscowych (wieś, miasto, domki jednorodzinne itp.), a także ze społeczno-gospodarczego przeznaczenia każdej z nieruchomości.

Pszczelarski Kodeks Dobrej Praktyki
Próby ustanowienia pewnych zasad podjęły również organizacje zrzeszające pszczelarzy. W ten sposób powstał Pszczelarski Kodeks Dobrej Praktyki Produkcyjnej. Według niego obszar pasieczyska powinien być dobrze oznaczony, najlepiej ogrodzony i posiadać ostrzeżenie o znajdujących się tam pszczołach np. „Uwaga pszczoły! Groźba pożądlenia” lub „Nieupoważnionym wstęp wzbroniony”. Ule z pszczołami ustawione w odległości 3 - 10 m od otoczenia (nie dotyczy autostrad i dróg szybkiego ruchu) były oddzielone stałą przeszkodą (parkan, mur, krzewy) o wysokości co najmniej 3 m, która spowoduje wznoszenie się wylatujących i powracających do ula pszczół nad pobliskim terenem. Odległości pasieki od poszczególnych miejsc powinny wynosić:

10 m od działki, budynku mieszkalnego, gospodarczego, inwentarskiego, dróg publicznych,
50 m od dróg ekspresowych, szybkiego ruchu, autostrad,
150 m od miejsc publicznych – szkół, szpitali, przychodni, placów zabaw, przedszkoli, domów opieki itp.

Pasieka wędrowna
Wskazane przepisy kodeksu cywilnego odnoszą się także do pasiek wędrownych. Jednakże dla tego typu pasiek istnieją dodatkowe obostrzenia dotyczące ich lokalizacji. Stanowi je między innymi ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt. Przepisy tego aktu prawnego dopuszczają nakazanie, lub zakazanie przewożenia pasieki z i na obszary zapowietrzone, zagrożone oraz buforowe. Dzieje się tak, gdy powiatowy lekarz weterynarii w formie decyzji wyda nakaz lub zakaz dotyczący danego obszaru ze względu na wystąpienie choroby podlegającej obowiązkowi zwalczania (zgnilec amerykański).

Pasiekę wędrowną można umieścić na obszarze leśnym. Taka lokalizacja jest ograniczona normami zawartymi w rozporządzeniu Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 28 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ochrony i zbioru płodów runa leśnego oraz zasad lokalizowania pasiek na obszarach leśnych.
Tak też zgodnie z art. 6 rozporządzenia pasieka może zostać umiejscowiona na obszarze leśnym nieobjętym zakazem wstępu, ani niebędącym miejscem masowego wypoczynku i rekreacji ludzi. Nie wolno usytuować pasieki w lesie, na terenie którego przeprowadzane mają być prace, czy też zabiegi gospodarcze i ochronne. Ponadto rozmieszczenie pasieki na obszarze leśnym, nie może wiązać się ze stwarzaniem i utrzymywaniem do niej specjalnych dróg dojazdowych.

Podsumowując poruszyć trzeba jeszcze kilka kwestii:

trzeba pamiętać, iż rozmieszczenie pasieki na nie swoim gruncie każdorazowo wymaga zgody właściciela. Nie jest istotne czy dany teren jest własnością prywatną, spółdzielczą, czy też państwową.
szukając odpowiedniego miejsca na ustawienie pasieki należy również mieć na uwadze lokalne zarządzenia, które często w inny sposób normują kwestie lokalizacji pasiek.
ważnym elementem są dobre relacje z sąsiadami. Często rozmowa o pszczołach, czy też podarunek w postaci dopiero co zebranego miodu pozwala przełamać niechęć sąsiadów do prowadzonej przez pszczelarza pasieki. Niezałagodzony konflikt z sąsiadami odbiera przyjemność zajmowania się pszczołami.
aby uniknąć konfliktów między sąsiedzkich, warto próbować znaleźć rozwiązanie, które będzie odpowiadało zarówno pszczelarzowi jak i sąsiadowi, np. przeniesienie pni na dalszą odległość lub wymiana pszczół na rasy łagodne i nierojliwe.
nierozsądne usytuowanie pasieki może skończyć się nie tylko konfliktami sąsiedzkimi, ale także poważnymi pożądleniami i związaną z nimi odpowiedzialnością materialną i karną właściciela. W przypadku pożądlenia przez pszczoły pszczelarz odpowiada z:

Art. 415 k.c., który brzmi „Kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia”.

Opracował Andrzej Sachanowski na podstawie: Ziemowit Witkowski „Gospodarka pasieczna w prawie polskim”, wyd. Sądecki Bartnik 2016 r.